Oekraïne kampt met een tekort op de handelsbalans: het land importeert meer dan het exporteert. Dat is een ongezonde economische situatie, die niet onbeperkt kan voortduren.
In 2014 liep het tekort op de handelsbalans op naar 9,2% van het Bruto Binnenland Produkt.
Deze economische crisis kan leiden tot grote veranderingen in de belangrijke landbouwsector van Oekraïne. Nu bestaat het landbouwareaal uit grootschalige staatslandbouwbedrijven en kleinschalige familiebedrijfjes. Deskundigen vrezen dat deze binnenkort in de verkoop zullen komen.
Oekraïne heeft op acht landen na het grootste landbouwareaal van de wereld. Op de ranglijst van mais-exporteurs staat het op de derde plaats en op de lijst van graan-exporteurs is het nummer 6. Dit maakt de landbouwsector interessant voor buitenlandse investeerders.
Tot nu toe heeft de regering de verkoop van landbouwgrond aan buitenlandse investeerders tegengehouden uit angst vaar maatschappelijke onrust en vanwege de lage prijs van de kleine perceeltjes met een lage produktiviteit.
Maar Heinz Strubenhoff, agribusiness investment manager van de International Finance Corporation van de Wereldbank, denkt dat de economische teruggang en het conflict in Oost-Oekraïne de noodzaak van hervormingen dichterbij brengt. De Wereldbank en het IMF dringen al langer aan op het openstellen van de Oekraïnse landbouwsector voor buitenlandse investeerders. Het tij is aan het keren.
“Het is tijd om te gaan nadenken over privatisering en voorbereidingen te treffen voor de verkoop van landbouwgrond (aan buitenlandse of Oekraïnse) investeerders in de komende 3 a 4 jaar”, zei Strubenhoff tegen de Thomson Reuters Foundation. Nu is het nog onmogelijk om landbouwgrond te verkopen in Oekraïne, hoewel men wel langjarige pachtovereenkomsten kan afsluiten.
Strubenhoff zei verder dat president Poroshenko na lange onderhandelingen met vertegenwoordigers van de Wereldbank overwoog om het verbod op verkoop van landbouwgrond op te heffen. Maar de regering in Kiev durfde dat niet aan uit angst voor maatschappelijke onrust op het platteland. Het ministerie van Landbouw was onbereikbaar voor commentaar.
De minister van Landbouw, Oleksiy Pavlenko, sprak vorige week de verwachting uit dat Oekraïne in 2020 wel 100 miljoen ton graan zal produceren: een behoorlijke stijging van de 620 miljoen ton uit 2014. Om dit voor elkaar te krijgen is een kapitaal-injectie door buitenlandse investeerders van 25 miljard dollar nodig.
Jean-Jacques Hervé, landbouwkundig adviseur van de Franse bank Credit Agricole merkte op dat de lokale bevolking geen geld heeft om te investeren. “Speculanten kunnen met harde, buitenlandse valuta grote winsten behalen (als het land op de markt komt).”
Frédéric Mousseau, van het Oakland Institute (een NGO die kritisch staat tegenover het privatiseren van landbouw), zegt dat het openen van het Oekraïnse landbouwareaal ertoe zal leiden dat binnenlandse en buitenlandse oligarchen meer controle zullen krijgen over de Oekraïnse landbouwproduktie. “Ongeveer 20% van de vruchtbaarste gebieden zijn door langlopende pachtovereenkomsten al in handen van landbouwconglomeraten. De voorgestelde hervormingen zullen deze concentratie van macht verergeren,” zei Mousseau tegen de Thomson Reuters Foundation.
Volgens Dmitry Prikhodko, econoom van de Food and Agriculture Organization (FAO), moet Oekraïne op de lange termijn streven naar het openen van het landbouwareaal en optimale benutting van het aanwezige potentieel.
De regering in Kiev zit te springen om buitenlandse valuta en een lening van de Wereldbank t.w.v. 2 miljard dollar dit jaar en een volgende injectie van het IMF van 8 miljard dollar geeft mensen als Strubenhoff meer armslag om hun plannen te realiseren.
Het ziet ernaar uit dat de Oekraïnse bevolking de zeggenschap over de landbouwgrond, die ze al eeuwenlang beheert en bewerkt, zal kwijtraken, zoals dat ook op grote schaal in Afrika gebeurt. Onder druk van de Wereldbank en het IMF willen buitenlandse investeerders de landbouw moderniseren. Het verhogen van de landbouwopbrengsten lijkt een nobel doel waar ook de Oekraïnse bevolking van zou kunnen profiteren. Maar de modernisering zou ook tot gevolg kunnen hebben dat in Oekraïne genetisch gemodificeerde gewassen met de bijbehorende pesticiden zullen worden geintroduceerd door de grote landbouwconglomeraten. De boeren hebben nu nog de macht om zelf te bepalen wat er verbouwd wordt. Maar in de toekomst zullen ze slechts arbeiders zijn op die moeten zaaien en oogsten wat de directie besloten heeft.
(Bron: “Ukraine crisis seen softening political ground for foreign farm land sales” van Chris Arsenault voor de Thomas Reuters Foundation)
Meer over ‘landroof’ in de rest van de wereld vind je op farmlandgrab.org.
