Het Nederlandse energieverbruik daalt al 10 jaar

Volgens de cijfers van het CBS werd er in 2010 in Nederland ruim 2700 PetaJoule aan energie verbruikt. In 2019 was dat nog 2345 PetaJoule: 13% minder dan in 2010.
In onderstaande grafiek kun je de dalende trend duidelijk zien.

Het zit er dik in dat er in het corona-jaar 2020 nog minder energie verbruikt is. We moeten nog een half jaar wachten op een realistische schatting van het CBS, maar ik verwacht dat het Nederlands energieverbruik in 2020 onder de 2300 PJ zal liggen.
Ik verwacht ook dat het Nederlandse energieverbruik nooit meer zal uitkomen boven die 2700 PJ uit 2010.

Het CBS splitst het energieverbruik ook uit naar de verschillende bronnen: o.a. aardgas, steenkool, aardolie (en aardolieproducten) en elektriciteit.
In het plaatje hieronder zijn de bijdragen van de belangrijkste bronnen inzichtelijk gemaakt.

De bijdrage van steenkool is verwaarloosbaar klein. In de figuur is duidelijk te zien dat de bijdrage van aardgas afneemt en de bijdrage van elektriciteit toeneemt.

De hoeveelheid aardolie (en aardolieproducten) die Nederland verstookt, bereikte in 2007 een maximum met 1123 PJ. Dat was peakoil voor Nederland.
In 2019 werd er net iets minder dan 1000 PJ aan energie uit aardolie gehaald; ruim 11% minder dan in 2007. 

De verlaging van de maximumsnelheid op autosnelwegen en de corona-crisis zorgen ervoor dat het aardolieverbruik in 2020 nog lager zal uitvallen. 
Mijn verwachting is dat het aardolieverbruik verder zal blijven afnemen. Het aardolietijdperk is over haar hoogtepunt heen.

Hoe nu verder?
Het Nederlandse energieverbruik is niet gedaald omdat we zo graag besparen. Anders waren we voor 2007 al begonnen met besparen.
Nee, het energieverbruik daalt omdat wij door externe omstandigheden worden gedwongen om te besparen en zuiniger te worden. 
Die externe omstandigheden zijn:
– het opraken van de makkelijk winbare fossiele energie
– toename van de concurrentie op de energiemarkt

We kunnen door in te zetten op windenergie en zonne-energie de daling van de beschikbare hoeveelheid energie wat afremmen. Maar de daling van het afgelopen decennium laat zien, dat de opwekking van duurzame energie niet alle energie kan vervangen, die we in onze huidige samenleving verbruiken. We zullen dingen, gedwongen door externe omstandigheden, aan onze levensstijl gaan veranderen.

Nederland wordt steeds afhankelijker van import-energie

Het energieverbruik in Nederland daalt. Auto’s worden zuiniger, elektrische apparaten worden zuiniger, woningen en gebouwen worden beter geïsoleerd. We gaan ook steeds meer de restwarmte van de industrie gebruiken.
Dat dalende verbruik vind je terug in de datatabellen van het Amerikaanse Energy Information Agency (EIA). In 2010 bedroeg het totale Nederlandse energieverbruik 3034 biljoen BTU’s. In 2016 was het verbruik lager: 1949 biljoen BTU’s.

Maar de Nederlandse productie van energie, door winning van fossiele brandstoffen, kernenergie en duurzame energie opwekking daalt sneller dan het Nederlandse energieverbruik. Dat komt vooral omdat de winning van aardgas sterk terugloopt.
In de grafiek hieronder zijn energieverbruik en energieproductie sinds 1980 weergegeven.

Het verschil tussen productie en verbruik wordt geïmporteerd.
In 1980 importeerde Nederland netto 110 biljoen BTU aan energie. In 1985 was dat nog ietsje minder: 77 biljoen BTU.
Maar in 2016 werd er 1952 biljoen BTU geïmporteerd. De Nederlandse energieproductie bedroeg in 2016 1947 biljoen BTU. De helft van de in-2016-verbruikte energie werd geïmporteerd.

 

 

Op de lange termijn is deze Nederlandse afhankelijkheid van import-energie onhoudbaar.
De prijs van energie kan gaan stijgen en om de stijgende energierekening te kunnen blijven betalen zal er bezuinigd moeten worden op andere dingen; of Nederland zal zich dieper in de schulden gaan steken.
De hoeveelheid energie, die beschikbaar is om te importeren zal krimpen. Zoals de Nederlandse energieproductie afneemt, zo zal ook de energieproductie in andere landen gaan afnemen. Olie- en gasvelden raken leeg en de makkelijk winbare steenkool zal opraken. De duurzame energie-opwekking zal weliswaar flink gaan groeien, ook in Nederland. Maar te weinig om de afname van de conventionele fossiele energieproductie te compenseren.

Nederland zal de tering naar de nering gaan zetten: het energieverbruik zal verder omlaag gaan. Zuiniger auto’s, minder auto’s. Zuiniger verwarmen en ook minder verwarmen.
Het wordt een interessant decennium.

Aardgaswinning in Groningen loopt verder terug

In de afgelopen 12 maanden is er uit het Groninger-gasveld 20,1 miljard m³ aardgas gewonnen. In de grafiek hieronder zie je de dalende gaswinning uit het Groninger-gasveld over de afgelopen jaren.

In de afgelopen 12 maanden is de Groningse gasproductie verder afgenomen. In maart 2018 werd er nog 2,23 miljard m³ gewonnen, de hoogste productie sinds februari 2017. Maar de gemiddelde productie over de laatste 12 maanden (zie de rode lijn in onderstaande grafiek) is gedaald tot minder dan 1,8 miljard m³ per maand.

De aardgaswinning in Groningen loopt terug, omdat de NAM en de Nederlandse overheid willen voorkomen dat er nog meer aardbevingen optreden in het gebied waar het gas gewonnen wordt. Maar daarnaast moeten we rekening houden met het opraken van het aardgas.
De overheid streeft er nu naar om de gaswinning in Groningen geleidelijk te verminderen tot nul in het jaar 2030.
Als productiedaling in het huidige tempo doorgaat, dan zal er ruim voor 2030 geen gas meer gewonnen worden in Groningen.
Ik heb de trendlijn in bovenstaande grafiek geëxtrapoleerd: zie hieronder.

Hmmm, volgens deze extrapolatie zou het kunnen zijn dat in 2023 de gaswinning in Groningen marginaal zal worden.
De trendlijn is gebaseerd op een korte periode van 3 jaar. Misschien zit ik er wel helemaal naast met deze projectie.

Afhankelijk van buitenlands aardgas

De meeste landen ter wereld zijn afhankelijk van buitenlands aardgas. En sinds dit jaar hoort Nederland daar ook bij.
Over de eerste vijf maanden van 2018 verbruikte de Nederlandse bevolking 20,6 miljard m³ aardgas. In diezelfde periode werd er 18,8 miljard m³ uit de Nederlandse bodem gewonnen. De Nederlandse gasproductie is te klein geworden om in de eigen behoefte te voorzien.

In onderstaande grafiek geven de rode balkjes de Nederlandse aardgasproductie weer en de groene balkjes staan voor het binnenlandse gasverbruik.
Als het groene balkje groter is dan het bijbehorende rode balkje, dan is er aardgas geïmporteerd om in de behoefte te voorzien.

In de laatste anderhalf jaar komt het binnenlands verbruik vaak uit boven de Nederlandse gasproductie in dezelfde maand.

De grafiek hieronder laat de gaswinning en het gasverbruik per jaar zien.
In 2017 werd er 43,9 miljard m³ gas gewonnen en 46,4 miljard m³ verbruikt.

2017 was het eerste jaar in de geschiedenis dat Nederland meer gas verbruikte dan er werd geproduceerd. Grappig genoeg hoor je wel in de media als een jaar het warmst of het natst is sinds de metingen begonnen, maar het wordt niet gemeld als het Nederlands gasverbruik groter wordt dan we zelf kunnen produceren.

Hoe nu verder?
Om het tekort aan aardgas aan te vullen importeert Nederland aardgas uit Noorwegen en uit Rusland.
De Nederlandse import van aardgas is de afgelopen jaren sterk gestegen (zie de grafiek hieronder) tot ruim 47 miljard m³ in 2017.

In 2017 exporteerde Nederland overigens nog 48 miljard m³: zodat import en export nagenoeg gelijk waren.

Eén oplossing voor het oplopend tekort is steeds meer aardgas importeren.
Als in 2030 de aardgaswinning in Nederland volledig afgebouwd zal zijn, dan zal het volledige binnenlandse verbruik, tussen de 40 en 48 miljard m³, geïmporteerd moeten worden. De capaciteit van de import-gasleidingen ut Noorwegen en Rusland is echter beperkt. Het is onzeker of Nederland in 2030 ook nog eens extra gas kan importeren om door te exporteren naar Belgïe, Frankrijk en het Verenigd koninkrijk.

Een andere oplossing voor het nijpend tekort aan aardgas is het binnenlands verbruik te verminderen.
Daar wordt hard aan gewerkt. De overheid dringt er bij bedrijven op aan om af te kicken van het aardgas. En de Nederlandse overheid heeft zich ten doel gesteld om in de komende 12 jaar meer dan 2 miljoen huizen, een kwart van het totaal in Nederland van het gasnet af te koppelen.Die huizen krijgen extra isolatie en warmtepompen. Persoonlijk denk ik dat de overheid wel wat hoger kan mikken op bijv. 80% van alle Nederlandse huizen gasloos maken en daarnaast ook alle overheidsgebouwen (van scholen en stadskantoren tot ministeries en de Tweede Kamer) af te koppelen van het gasnet.

Gaan we in het komend decennium afkicken van het aardgas? Of worden we een goede afnemer van het aardgas van Statoil en van Gazprom.

Nederland kan niet meer in eigen aardgasverbruik voorzien

In 2017 werd er uit Nederlandse bodem 43,78 miljard m³ aardgas gewonnen. Uit het Groninger gasveld 23,58 miljard m³ en 20,2 miljard m³ uit kleinere gasvelden. Het binnenlands verbruik van aardgas was groter dan die 43,78 miljard kuub: 46,44 miljard m³ aardgas. Deze cijfers zijn afkomstig uit de JODI Gas World-database en van de website van de NAM.

Nederland was in 2017 een netto-importeur van aardgas: er werd ruim 2,6 miljard m³ aardgas geïmporteerd om in de binnenlandse behoefte te kunnen voorzien. Er is geen sprake meer van een overschot dat geëxporteerd wordt, maar van een tekort dat we moeten importeren om de eigen gasbehoefte te kunnen dekken.

In de afgelopen jaren is de gaswinning in Groningen snel verminderd van ca. 50 miljard m³ per jaar naar ca. 24 miljard m³; een gemiddelde jaarlijkse afname met 7,7%.

De gaswinning uit andere, kleinere gasvelden is ook afgenomen: van ruim 30 miljard m³ naar 20 miljard m³ in 2017. Dit betekent een gemiddelde jaarlijkse afname met 5,9%. Deze afname is het gevolg van natuurlijke factoren en geen vrijwillige beperking opgelegd door de overheid. We kunnen dan ook verwachten dat de winning uit kleinere gasvelden in de komende jaren verder zal teruglopen.

Ik heb de afname van de gaswinning in Nederland over de afgelopen 7 jaar geëxtrapoleerd in onderstaande grafiek. De gaswinning uit kleinere gasvelden zal rond 2027 marginaal worden. De gaswinning in Groningen zal volgens deze lineaire extrapolatie in 2023 stoppen.

Kostenplaatje
De netto-import van aardgas is niet gratis. De prijs van gasvormig aardgas schommelt in Europa rond de 5 euro per miljoen metric BTU (British Thermal Unit). Omgerekend kost de import van 2,6 miljard m³ aardgas een kleine 440 miljoen euro ofwel ruim 26 euro per Nederlander.
De prijs van Russisch aardgas in Europa is aan het stijgen. De prijs in dollars was in januari 2018 maar liefst 38% gestegen t.o.v. een jaar eerder.

Als de winning van aardgas in Nederland verder terugloopt en de prijs van import-aardgas verder stijgt, dan zal de Nederlandse bevolking een steeds hogere gasrekening moeten betalen.

Verminderen van aardgasverbruik
In de afgelopen jaren is de Nederlandse import van aardgas sterk gestegen. Ik verwacht dat de gaswinning uit Nederlandse bodem in de komende jaren verder zal worden verminderd. Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) wil de gaswinning uit het Groninger-gasveld terugbrengen naar 12 miljard m³, het liefst zo snel mogelijk.
Als het binnenlands verbruik van aardgas niet wordt beperkt, zal de import van gas verder stijgen. Die import van gas kan helaas niet blijven groeien en zal uiteindelijk worden beperkt door de capaciteit van de pijpleidingen vanuit Rusland en Noorwegen naar Nederland.

Ik verwacht dat de overheid zal proberen het binnenlands gasverbruik snel te verlagen. Enkele weken terug stuurde de overheid al een brandbrief naar tientallen grootverbruikers van aardgas. De aangeschreven bedrijven verbruiken tezamen 3 miljard m³ gas. Dat is slechts 6% van het totale binnenlands verbruik, maar waarschijnlijk is deze beperking van het binnenlands makkelijker te realiseren dan het gasverbruik van miljoenen huishoudens te verminderen.

Zoals we allemaal al wisten, raakt het Nederlandse aardgas ooit op. Binnen 5 tot 10 jaar zullen we van het aardgas moeten afkicken of volledig afhankelijk worden van duur geïmporteerd aardgas. En dat geïmporteerde aardgas is van een andere samenstelling: het bevat meer brandbaar methaan dan het gas dat we de afgelopen decennia gebruikten. Als we niet afkicken van het Groningse gas en willen overschakelen op import-gas, dan zullen we onze fornuizen, geisers en boilers moeten aanpassen. En dat wordt een moeizame en dure operatie. Mij lijkt het afkicken van aardgas de beste optie.

Nederland kickt nog niet af van het aardgas en importeert steeds meer

In de eerste vijf maanden van 2017 werd er in Nederland, volgens de JODI Gas World database ruim 23 miljard m³ aardgas verbruikt. Dat is 13% meer dan over dezelfde periode van 2016 en 2015. In de grafiek hieronder is het maandelijkse binnenlands aardgasverbruik voor Nederland uitgezet. De dooorgetrokken zwarte curve, het voortschrijdend gemiddelde over 12 maanden, laat zien dat het verbruik van aardgas dit jaar weer stijgt.

Als je het gasverbruik per inwoner uitrekent, dan zie je in 2017 ook nog altijd een stijging

Omdat de gaswinning uit eigen Nederlandse bodem daalt, stijgt de import van aardgas (uit Noorwegen en Rusland) snel. Over de eerste vijf maanden van dit jaar werd er al 24,2 miljard m³ aardgas geïmporteerd. Dat is een stijging van 45% t.o.v. dezelfde periode van 2016. In de eerste vijf maanden van dit jaar importeerde Nederland meer aardgas dan over heel 2011.

In de eerste 5 maanden van 2017 werd er uit Nederlandse bodem 21,3 miljard m³ aardgas opgepompt. Dat is minder dan de 23,0 miljard kuub, die er in die periode werden opgestookt. De huidige Nederlandse aardgasproduktie is onvoldoende geworden om in de eigen behoefte te voorzien. Nederland is dit jaar afhankelijk geworden van import-aardgas.