Is Obama echt zo bezorgd om de klimaatverandering?

De Amerikaanse president Obama zei in zijn State-of-the-Union-speech in januari van dit jaar, dat er geen grotere bedreiging is voor de volgende generaties dan klimaatverandering.
Je zou verwachten dat Obama na deze toespraak de olie- en gaswinning in de VS zou beperken. Maar helaas: al zou de president de schalie-olie- en schaliegasexploitatie in zijn land willen stoppen, dan kreeg hij dat waarschijnlijk niet voor elkaar. Kleine oliemaatschappijtjes boren en fracken er nog altijd lustig op los.

Je zou verwachten dat Obama oliewinning in de Poolzee ten noorden van Alaska zou verbieden. Maar dat doet Obama dan net weer niet. De president gaf oliemaatschappij Shell afgelopen maand toestemming voor proefboringen in de Chukchi-zee ten noorden van Alaska.
De milieu-activisten van Greenpeace voerden nog wel actie, zoals ze vorig jaar ook oliewinning in de Russische Poolzee probeerden te verhinderen. Het mocht niet baten: de Amerikaanse president gaf net zoals de Russische regering het groene licht voor oliewinning in de Noordelijke IJszee.

Maar dat is nog niet alles.
President Obama gaat de oliemaatschappijen zelfs helpen bij de oliewinning in de Poolzee. Hij gaat van belastinggeld nieuwe ijsbrekers kopen voor de Amerikaanse Coast guard. Officieel zijn de ijsbrekers bedoeld om Amerikaanse belangen in de Noordelijke IJszee veilig te stellen; om te zorgen dat de Russen niet het gehele gebied gaan beheersen.
In de praktijk zullen de ijsbrekers de vaarroutes voor de schepen van Shell en andere oliemaatschappijen open houden.
Daarnaast zullen de ijsbrekers het zeeijs opbreken in kleinere stukken, zodat er zomers meer open water zal zijn. Er zal meer zeeijs verdwijnen als er meer ijsbrekers rondvaren.

De bezorgdheid om de klimaatverandering van Obama is niet erg geloofwaardig: het zijn loze kletspraatjes.

Waarom zoekt Shell zo haastig naar olie in Alaska?

Ongeveer 14% van de aardolie, die de VS verbruikt, komt door de Trans-Alaska-pijleiding uit de olievelden in Noord-Alaska. Die pijpleiding is sinds 1977 operationeel en 1988 was het piekjaar voor de pijpleiding: toen werden er iedere dag 2,1 miljoen vaten olie door de leidingen gepompt.
Inmiddels is de olieproduktie en de hoeveelheid olie die door de pijpleiding stroomt in Noord-Alaska afgenomen tot ongeveer 500.000 vaten per dag. De komende jaren zal de produktie in Prudhoe Bay nog verder afnemen.

Als de olie in de Trans-Alaska-pijpleiding langzamer gaat stromen, koelt de olie ’s winters sterk af en wordt dikker en stroperig. De kans bestaat dat de pijpleiding verstopt raakt door gestolde of bevroren olie. Dit risico wordt groter als de aardolie meer water bevat.
Als de pijpleiding verstopt raakt, dan valt een deel van de Amerikaanse olie-produktie weg en zal het Amerikaanse olieverbruik gaan dalen, of de olie-import of de olieproduktie in andere gebieden zal moeten worden verhoogd.
Deskundigen proberen uit te rekenen bij welke stroomsnelheid de pijpleiding verstopt zal raken. Alyeska, het bedrijf dat de pijpleiding beheert, schat de minimaal benodigde stroomsnelheid op 300 tot 350 duizend vaten per dag.

Als de dagelijkse olieproduktie in Noord-Alaska onder de 350 duizend vaten komt, kan de pijpleiding verstopt raken. Het opzoeken en verhelpen van de verstopping in de onbewoonde wildernis kan weken duren en wordt erg kostbaar.
Bij een nog lagere produktie kan de pijpleiding door verstopping permanent onbruikbaar worden. Dat zou betekenen dat een grote hoeveelheid redelijk makkelijk winbare olie, voorgoed in de aardkorst onder Alaska zouden blijven liggen. Oliemaatschappij BP schat die hoeveelheid op 3 miljard vaten. Anderen zelfs op 7 miljard vaten. En door het stilvallen van de olieproduktie in Noord-Alaska zou vrijwel alle werkgelegenheid in het gebied verdwijnen en Alaska zou miljarden dollars aan olie-inkomsten verliezen.
Volgens een onderzoek is het mogelijk om pijpleiding te isoleren en te verbeteren, zodat de minimale stroomsnelheid verlaagd kan worden tot 150 duizend vaten per dag. Maar die operatie zou 720 miljoen dollar kosten.

Nieuwe olievelden in de Chukchi Zee en Beaufort Zee?
Oliemaatschappij Shell maakt nu grote haast met het zoeken naar olievelden in de wateren ten noorden van Alaska, de Chukchi Zee en de Beaufort Zee. Als er olie gevonden wordt en gewonnen kan worden, dan kan die ook door de Trans-Alaska-pijpleiding vervoerd worden. Daarmee wordt de levensduur van de pijpleiding verlengd en wordt voorkomen dat de aardolie op omslachtige en onveilige manier met schepen naar de olieterminal van Valdez gebracht moet worden.
In Washington werd druk uitgeoefend op de Amerikaanse regering om Shell het groene licht te geven voor de proefboringen.
Oliemaatschappij Shell heeft zelf geen belang in Alyeska, de beheerder van de Trans-Alaska-pijpleiding. Maar het is duidelijk dat de oliemaatschappijen een gemeenschappelijk belang hebben om die pijpleiding zo lang mogelijk open te houden.

Helaas is het Greenpeace nog niet gelukt om de zoektocht naar Poolzee-olie tegen te houden. Nog niet. Ik geef de moed nog niet op. Misschien kunnen we Shell met een boycot dwingen om de poolzee ongerept te laten en de olie, die al miljoenen jaren in de bodem zit, gewoon te laten zitten.

Valt de warme Golfstroom stil?

Al sinds mensenheugenis stroomt er warm water uit de tropen door de Atlantische Oceaan naar de Noordelijke IJszee. Deze stroming wordt de warme Golfstroom genoemd.
Het zoute water koelt in de Noordelijke IJszee af en krijgt daardoor een hogere dichtheid. Daardoor zinkt het afgekoelde zoute zeewater naar de oceaanbodem. Dat zinkende water is een van de drijvende krachten die de mondiale circulatie van oceaanwater op gang houden.

Vorige week verscheen er een wetenschappelijk artikel in het gezaghebbende tijdschrift Nature over het stilvallen van de warme Golfstroom in de Atlantische Oceaan. Het afsmelten van de ijsmassa op Groenland zorgt voor zoveel koud en zoet water dat de normale stroming van warm water uit de tropen naar de Noordelijke IJszee afzwakt.
Het plaatje hieronder komt uit de publicatie en laat zien dat het water van de Atlantische Oceaan ten zuiden van Groenland tussen 1900 en 2013 afgekoeld is.

De auteurs hebben geen metingen gedaan aan de Golfstroom of aan het afzinken van het koude zoute water in de Noordelijke IJszee. Maar toch komen zij tot de veronrustende conclusie, dat de warme Golfstroom, die Europa een redelijk aangenaam klimaat bezorgt, de laatste decennia zwakker is geworden. Het smelten van het ijs op Groenland zou op die manier een afkoeling in Europa kunnen veroorzaken en ervoor kunnen zorgen dat het ijs van de Noordpool minder snel wegsmelt.

Dat klinkt als een negatieve feedback: de opwarming van het klimaat wordt tegengegaan doordat de warmte niet meer door het oceaanwater maar de Noordpool wordt getransporteerd. Er zal zomers minder Noordpoolijs wegsmelten en in Europa zal er langer sneeuw liggen die het zonlicht weerkaatst.

Zwakke punten
Het afsmelten van het Noordpoolijs in het afgelopen decennium duidt niet op het afzwakken van de warme Golfstroom. De opwarming van het klimaat in Noord-Europa wijst ook niet op verzwakking van de Golfstroom.
Metingen van NASA-wetenschappers aan de warme Golfstroom, in 2010 gepubliceerd door Josh Willis, lieten zien dat de Golfstroom niet zwakker was geworden. De onderzoekers zagen zelfs een lichte versnelling van de warme Golfstroom tussen 1993 en 2009.

Er is tussen wetenschappers nog geen consensus eens over de gevolgen van de klimaatverandering voor de warme Golfstroom. Er zijn wetenschappers, die de Golfstroom zwakker zien worden. En er zijn ook wetenschappers, die geen afzwakking zien.
Volgens mij moeten er eerst nog heel veel metingen gedaan worden om te zien of er sprake is van een trend.

Het klimaatverhaal van 2014 dat de TV-journaals niet haalt

Sinds 2007 wordt er ieder jaar door de media (TV en kranten) veel aandacht besteed aan het afsmelten van het zeeijs aan de polen. Wetenschappers en dus ook wetenschapsjournalisten richten zich vooral op het Noordpoolijs.
In 2012 smolt er zo veel zeeijs weg op de Noordpool dat er in september slechts 3,4 miljoen km² ijs overbleef: de laagste hoeveelheid sinds het zeeijs m.b.v. satellieten in de gaten wordt gehouden.
Maar in 2013 smolt er minder zeeijs weg en bleef er half september 5 miljoen km² zeeijs over. Dat nieuws was een stuk minder sensationeel.

In september 2014 is de resterende minimale hoeveelheid Noordpoolijs ook ongeveer 5 miljoen km² (zichtbaar in de grafiek hieronder)

Een ijsvrije Noordpool lijkt nog decennia ver weg. De media negeren het smeltende Noordpoolijs.

Aan de Zuidpool is de laatste jaren juist steeds meer zeeijs. In september van 2013 was de hoeveelheid zeeijs rond Antarctica ver boven het gemiddelde over de periode 1981-2010: 19,6 miljoen km².
Nu, een jaar later, is de hoeveelheid zeeijs rond de Zuidpool nog groter: 20 miljoen km².

In september 2014 is er mondiaal 2,2 miljoen km² zeeijs bijgekomen in vergelijking met september 2012. Dat is een toename met 9,5% in twee jaar tijd.
Het is een momentopname en zegt maar weinig over de lange termijnontwikkeling.
Maar de mediastilte rond het afsmelten van het zeeijs rond Noord- en Zuidpool is opvallend als je het vergelijkt met de hype rond hetzelfde zeeijs van het afgelopen decennium.

Stijging zeespiegel vertraagd door meer sneeuwval?

De Nederlandse klimaatonderzoekers Richard Bintanja en Frank Selten, werkzaam bij het KNMI, hebben zich de afgelopen tijd verdiept in de gevolgen van het afsmelten van het Noordpoolijs. Het resultaat van hun onderzoek werd afgelopen week gepubliceerd in het gezaghebbende tijdschrift Nature.

De onderzoekers laten met behulp van klimaatmodellen zien dat de hoeveelheid neerslag in het Noordpoolgebied zal gaan toenemen naarmate er in de zomermaanden meer open water komt. Door het afsmelten van het zeeijs, kan er meer water verdampen uit de Poolzee. Die extra verdamping leidt automatisch tot meer neerslag.

Bintanja en Selten verwachten dat er tot 50% meer neerslag kan gaan vallen, veelal in de vorm van sneeuw.
De extra sneeuwval heeft tot gevolg dat er meer zonlicht zal worden weerkaatst, waardoor het afsmelten van het zeeijs vertraagd zal worden. De klimaatmodellen voorspellen ook dat de ijskap van Groenland door de extra sneeuwval minder snel afsmelt. Hetzelfde geldt voor andere gletsjers in het Noordpoolgebied, zoals de gletsjer op de Kebnekaise in Zweden.

Met de Climate Explorer van het KNMI heb ik gekeken naar de sneeuwbedekking in het noorden van Noorwegen en Zweden. Ik heb de data van het Global Snow Lab van de Rutgers University opgezocht voor het gebied van 65 tot 68°NB en van 15 tot 22°OL.
Het is maar een klein gebiedje, maar in de periode 1984-2014 is de sneeuwbedekking in het gebied toegenomen (zie de grafiek hieronder)

De groene lijn is het voortschrijdend gemiddelde over 10 jaar.

Met de Climate Explorer kun je ook aparte grafiekjes maken voor het winter- en het zomer-halfjaar. Het blijkt dat de sneeuwbedekking in het winter-halfjaar (oktober tot en met maart) toegenomen is en in de zomermaanden min of meer constant is gebleven.

 

De onderzoekers Bintanja en Selten denken dat door de extra sneeuwval in het poolgebied de stijging van de zeespiegel afgeremd zal worden. Dat is in mijn ogen goed nieuws.
Maar het is wel in tegenspraak met de algemeen heersende opinie dat de stijging van de zeespiegel in de loop van de 21e eeuw zal toenemen.

Shell trekt zich terug uit het poolgebied en schaliegas

Afgelopen jaar trok oliemaatschappij Shell zich al terug uit een schalie-olieproject in de VS. Deskundigen vreesden dat de investering nooit terugverdiend zou worden.
Shell trok zich ook terug uit de oliewinning op het Nigeriaanse vasteland. Door sabotage en oliediefstal liepen de inkomsten terug en de kosten steeds hoger op. Het verkopen van de belangen in Nigeria levert tenminste nog iets dat de cijfers in het jaarverslag mooier maakt.

Shell stopt voorlopig ook met proefboringen in het Noordpoolgebied, vanwege de enorme kosten. De afgelopen maanden is aan aandeelhouders gevraagd om druk uit te oefenen op de leiding van Shell om zich terug te trekken uit het poolgebied.

Afgelopen week kondigde Shell aan dat het budget voor de Amerikaanse schaliegas-winningsprojecten met 20% verlaagd zal worden. Door op uitgaven te besparen hoopt het bedrijf de cijfers mooier te maken voor de aandeelhouders.
De aandeelhouders kunnen door aankoop of verkoop van aandelen de beurswaarde van het bedrijf bepalen. De beurswaarde is erg belangrijk voor het persoonlijk inkomen van de bestuurders van Shell. De beurswaarde is ook de belangrijkste graadmeter voor investeerders om geld in Shell te steken. Via dit mechanisme krijgen de aandeelhouders en investeerders in steeds grotere mate invloed op de investeringen van Shell.
De aandeelhouders houden niet van risicovolle projecten in het Noordpoolgebied en de onconventionele olie- en gaswinning. Dus zal Shell steeds minder risico’s gaan nemen, zelfs als dat betekent dat de olieproduktie steeds verder afneemt.

Sinds 2002 is de olieproduktie van Shell met 1/3e deel afgenomen.

Kleine oliemaatschappijen met slechts enkele aandeelhouders durven wel risico’s te nemen in het poolgebied en onconventionele oliewinning. Maar als investeerders zien dat Shell zijn handen daarvan aftrekt, dan wordt het voor die kleine maatschappijen ook moeilijker om die projecten gefinancierd te krijgen (hoop ik).
De terugtrekking van Shell uit het poolgebied en de schaliegaswinning kan wel eens een keerpunt betekenen voor de gehele mondiale olie- en gaswinning.