Grenzen aan de groei van biobrandstofproduktie

Het afgelopen decennium is de mondiale produktie van biobrandstof (bio-ethanol en biodiesel) sterk gegroeid. Maar nu lijkt de groei te stagneren. Misschien komt dat doordat aardolie zo goedkoop geworden is.

In de Statistical Review of World Energy 2016 staan gegevens over de biobrandstofproduktie in afzonderlijke landen.
Ik heb eerst eens gekeken naar de produktie in Latijns-Amerika. In de grafiek hieronder zie je dat de biobrandstofproduktie in Argentinië het afgelopen jaar is afgenomen, maar dat die afname gecompenseerd wordt door een groei in Brazilië.
Je ziet wel dat de groei van de biobrandstofproduktie de laatste jaren afneemt.

De biobrandstofproduktie in Europa is in 2015 licht gedaald t.o.v. 2014. Dit komt doordat de produktie in Frankrijk en Duitsland licht daalde en in de overige Europese landen niet of nauwelijks groeide.

De biobrandstofproduktie in Azië is het afgelopen jaar gedaald t.o.v. 2014.
De daling komt geheel op rekening van Indonesië waar de hoeveelheid geproduceerde biobrandstof overeenkomt met 1344 duizend ton olie-equivalent. Tegenover 2532 duizend ton olie-equivalent in 2014.

Ik denk dat de mondiale produktie van biobrandstof dit jaar zal gaan afnemen om twee redenen:
– aardolie en aardolieprodukten zijn momenteel nog erg goedkoop
– de noodzaak om over te stappen op biobrandstof en de bezorgdheid om de klimaatverandering lijken in 2016 niet meer zo urgent

Ebola-crisis misbruikt om land van Liberiaanse dorpelingen in te pikken

Tijdens de Ebola-crisis in Liberia, van augustus 2014 tot november 2014 organiseerde palmolie-producent Golden Veroleum op het platteland bijeenkomsten waar dorpelingen onder druk werden gezet om pachtovereenkomsten te tekenen. Lokale stamhoofden en gezagsdragers woonden de bijeenkomsten bij en hielden een toeziend oog op de ondertekening van de documenten. Oppositie werd in de kiem gesmoord door intimidatie. Soms waren er ook gewapende politie-agenten aanwezig.

De slecht geïnformeerde en ongeletterde dorpelingen tekenden vaak een pachtovereenkomst voor land dat zij al decennialang bewerkten en verzorgden. Meestal onder druk van de lokale autoriteiten en meestal door middel van een vingerafdruk. De overeenkomsten geven Golden Veroleum, onderdeel van het Indonesische Golden Agri-Resources, het recht om 98 jaar lang het land te gebruiken voor palmolie-plantages. Totaal bezit Golden Veroleum nu pachtovereenkomsten voor 2600 km² vruchtbare grond in het zuidoosten van Liberia.

In Liberia is het bezit van grond niet duidelijk geregeld in de wet. De grond rond een dorpje wordt beschouwd als het gemeenschappelijk eigendom van de dorpelingen. Maar door de afgedwongen pachtovereenkomsten raakten naar schatting 41 duizend Liberianen hun landbouwgrond kwijt. De beloften van Golden Veroleum om als tegenprestatie scholen en ziekenhuizen te bouwen en wegen aan te leggen is het bedrijf nog niet nagekomen.

De organisatie Global Witness schreef een uitgebreid rapport over deze landroof. In dat rapport staat o.a. dat Golden Veroleum tijdens de Ebola-crisis veel meer bijeenkomsten organiseerde. Precies in de tijd toen kritische, hoogopgeleide Liberianen en Westerse hulpverleners de argeloze dorpelingen niet konden bijstaan en beschermen tegen de landroof.
In een artikel in de New York Times ontkent de directeur van Golden Veroleum, David Rothschild, die beschuldiging. De campagne was al in 2013 gepland en voorbereid, zegt hij.

Ook in andere Afrikaanse landen worden grote stukken landbouwgrond verpacht aan palmolieproducenten voor de aanleg van palmolieplantages. Of er worden bossen gekapt voor palmolieplantages.

In Europa wordt steeds meer palmolie ingevoerd; o.a. voor de produktie van biobrandstof.
Nederland importeert de laatste jaren tussen de 2 en 2,5 miljoen ton ruwe palmolie.

Omdat palmolie een grondstof is voor biobrandstof is de prijs van palmolie indirect gekoppeld aan de prijs van aardolie. In navolging van de olieprijsdaling, is ook palmolie afgelopen jaar 20% goedkoper geworden. Door deze prijsdaling is het zeer onwaarschijnlijk dat de Liberianen op het platteland ooit de vruchten zullen plukken van het verpachten van hun landbouwgrond.
Dit soort praktijken is gewoon neokolonialisme.

Zie verder: een soortgelijk verhaal van Friends of the Earth International

Peakoil in Indonesië: is meer palmolie een duurzame oplossing?

In elk olieproducerend land wordt vroeger of later de maximaal haalbare produktie, peakoil, bereikt. Indonesië bereikte in 1992 peakoil.
Sinds 1992 is de olieproduktie langzaam aan het afnemen. In de grafiek hieronder (afkomstig van de website Trading Economics) is de afnemende olieproduktie over het afgelopen decennia weergegeven.

Gemiddelde dagelijkse olieproduktie in Indonesië (x 1000 vaten per dag) tussen 1982 en 2015

Sinds 2004 is de olieproduktie in Indonesië onvoldoende om in de eigen binnenlandse olieconsumptie te voorzien. Vanaf 2004 is Indonesië dan ook een netto-importeur van aardolie.

Om minder aardolie te hoeven importeren begon Indonesië op grote schaal biobrandstof in de vorm van palmolie te produceren. Een flink deel van die palmolie wordt geëxporteerd en o.a. in Europa tot biobrandstof verwerkt. De rest wordt in Indonesië zelf omgezet in biodiesel.
In de grafiek hieronder zie je hoe sterk de produktie van palmolie is gestegen.

De rode lijn in de grafiek geeft het stijgende binnenlands verbruik weer.
De bron voor de grafiek is dit artikel van Indonesia-investments.
In dat artikel staat ook te lezen, dat de Indonesische regering de subsidie op de produktie van biobrandstof wil verhogen.
Door de daling van de aardolieprijs kampt palmolie-sector in Indonesië met dalende vraag naar palmolie. De prijs voor palmolie is indirect gekoppeld aan de aardolieprijs. De producenten worden gedwongen om hun prijs te verlagen.
In de laatste 12 maanden daalde de prijs voor een ton palmolie met 28% tot $592.

De subsidie is een indirecte subsidie voor de palmolieproducenten.

Is palmolie een duurzame oplossing?
Voor de aanleg van palmolie-plantages is al heel veel tropisch regenwoud, de natuurlijke vegetatie van Indonesië, gekapt. De palmolie-produktie kan alleen groeien door meer regenwoud te kappen. De groei van de palmolie-produktie wordt vroeger of later beperkt door de hoeveelheid regenwoud, die men nog kan kappen.
Het kappen van het regenwoud leidt tot een verlies aan biodiversiteit. Diersoorten die in hun voortbestaan bedreigd worden zijn: Orang Oetans, de Sumatraanse olifant en de Javaanse neushoorn.
Het verwijderen van de complexe vegetatie van het regenwoud maakt de bodem kwetsbaar voor erosie. De bodem van het regenwoud is vaak arm aan mineralen: die mineralen zitten in de levende vegetatie die tot tientallen meters hoogte groeit. Om de opbrengst aan palmolie te vergroten wordt vaak kunstmest gebruikt. Hierdoor wordt de bodem ongeschikt voor de regenwoud-vegetatie, die er oorspronkelijk groeide. Door de dalende prijs voor palmolie zullen de producenten proberen om nog hogere opbrengsten per hectare te halen door nog meer kunstmest te gebruiken.
De subsidie op palmolie is een voorbeeld van korte-termijn denken. De regering wil in de komende jaren de produktie van (bio)brandstof verhogen en de rijke en machtige palmolieproducenten tevreden houden. Op de langere termijn betekent het platbranden en kappen van het regenwoud een ecologische ramp voor de Gordel van Smaragd.

Duurzame energie-opwekking in Nederland stijgt, maar blijft erg klein

Uit het nieuwste Statistical Review of World Energy van BP blijkt dat het aandeel duurzame energieopwekking in Nederland de laatste jaren groter wordt.
In de grafiek hieronder is het aandeel windenergie, zonne-energie en overige duurzame energie-bronnen weergegeven.

Elektriciteit opwekken met zonnepanelen stelt in Nederland heel erg weinig voor. Dat zal altijd zo blijven omdat op onze breedtegraad de zon een groot deel van het jaar erg laag aan de horizon staat. In de winter zij de dagen gewoon te kort om veel elektriciteit op te wekken.
Huizen met ramen op het zuiden zullen ’s winters minder brandstof gebruiken, omdat ze deels door de zon verwarmd worden. BP rekent deze energiebesparing niet mee in haar statistieken.

Voor windenergie zijn de toekomstperspectieven beter. Maar dat wisten we al in Nederland: we hebben eeuwenlang windmolens gebouwd voor het malen van graan en ander zwaar werk.

Aardwarmte, biomassa en andere duurzame energiebronnen dragen voor ca. 2% bij aan het totale Nederlands energieverbruik.

Biobrandstof
De produktie van biobrandstof heeft de laatste jaren in Nederland een grote vlucht genomen.

De grondstoffen voor de biobrandstof, varierend van soja tot afgewerkt frituurvet, kunnen uit Nederland zelf komen (zoals koolzaad), maar ook uit het buitenland (palmolie en sojabonen). BP maakt daar in haar overzicht geen onderscheid tussen.

Opvallend is dat de biobrandstofproduktie in 2013 niet verder gestegen is, maar juist daalde met 5,6%. Ook aan de groei van de biobrandstofproduktie zit een natuurlijk grens.

Vliegen op biobrandstof onbetaalbaar volgens US Airforce

De US Navy, de Amerikaanse marine, heeft zelf vliegtuigen en helikopters. Het is eigenlijk een tweede luchtmacht, naast de US Airforce. De afgelopen jaren heeft de US Navy geprobeerd om goede sier te maken met proefvluchten op biobrandstof. Men kocht daarvoor miljoenen liters biobrandstof van bedrijven zoals Solazyme.
Hieronder een overzichtje van een aantal biobrandstof-aankopen:

In de laatste kolom van de tabel kun je lezen hoe duur één gallon biobrandstof is. Vaak 10 tot 20 keer zoveel als normale jetfuel.

Deze proefvluchten op biobrandstof wekken verwachtingen bij het bedrijfsleven: sommigen voorzien een gouden toekomst voor biobrandstof. Aan de andere kant suggereert de US Navy dat produktie van biobrandstof strategisch erg belangrijk is”: de regering zou het moeten subsidiëren.

Afgelopen week verscheen een kritisch rapport over de biobrandstof-experimenten van captain T.A. ‘Ike’ Kiefer van de US Airforce. Misschien is het artikel ingegeven door de rivaliteit tussen de Amerikaanse Marine-luchtvaartdienst (Navy) en de Amerikaanse Luchtmacht (Airforce). Maar Kiefer laat geen spaan heel van de biobrandstof-strategie van de US Navy.
Kiefer schrijft o.a.:

“Het contract met de leverancier van biobrandstof valt onder het Research & Development-budget, terwijl het duidelijk gaat om levering van brandstof: het zou moeten vallen onder brandstof-uitgaven.”

Volgens Robert Rapier is het hele rapport van Kiefer de moeite waard.

Ik wil uit het rapport nog één figuur laten zien: over de EROEI, het netto-energierendement van biobrandstoffen. In het plaatje hieronder zie je dat de minimale EROEI (Energy Return on Energy Invested) voor economische groei geschat wordt op 1:6. Met geel heb ik de EROEI voor biobrandstoffen gemarkeerd.
Bij sommige biobrandstoffen is de EROEI die kleiner is dan 1:1. In dat geval kost de brandstof meer energie, dan die oplevert.

Helemaal rechts in het plaatje zie je dat de totale energievoorziening van de VS in 2010 nog maar net boven het minimale rendement van 1:6 uitkomt. Als dit rendement verder verslechtert, dan wordt economische groei onmogelijk.

In Nederland heeft de luchtmacht ook een bescheiden experimentje gedaan met biorandstof. Het was waarschijnlijk heel duur en ik hoop dat Defensie inmiddels inziet dat biobrandstof geen zinnig alternatief is.

Dure fossiele brandstoffen bedreiging voor Griekse en Duitse bossen

In Griekenland zijn de prijzen voor huisbrandolie sterk gestegen. Elektriciteit is nu 12% duurder dan vorig jaar. En ook aardgas is duurder geworden.
Om hun huis toch nog te kunnen verwarmen hakken sommige Grieken een boom om en gebruiken het hout als goedkope brandstof. Er worden al bomen gestolen uit stadsparken. En onlangs is ook de beroemde olijfboom van Plato gestolen door iemand, die geen dure fossiele brandstoffen meer kon betalen.

Ook in Duitsland komen mensen op het idee om hout uit de bossen te halen als gratis brandstof. De bossen worden niet bewaakt en een of twee bomen worden niet zo gauw gemist. Maar langzamerhand zal deze gratis brandstof populairder worden en zullen steeds meer Duitsers de bomen gaan omhakken om op de stookkosten te besparen.

Dit probleem zal zich voortaan iedere winter voordoen. Steeds meer Grieken zullen bomen gaan kappen om in de winter warm te blijven. Steeds meer Duitsers zullen bomen uit het bos gaan stelen. Langzamerhand zullen de Europeanen peperdure fossiele brandstof, geïmporteerd uit Rusland of de Perzische Golf, vervangen door biobrandstof, hout uit de Europese bossen. Sommige klimaatactivisten vinden dat misschien een goed idee. Maar de menselijke geschiedenis leert ons dat deze oplossing niet duurzaam is. Ik vind deze ontwikkeling zeer zorgwekkend.