Minder Gronings aardgas, dus meer gas kopen van Gazprom

In 1959 werd er in Slochteren aardgas gevonden. Enkele jaren later bleek dat er echt heel veel aardgas in de Groningse bodem zat. Nederland schakelde tijdens de jaren 60 snel over van steenkool naar aardgas. Er werden duizenden kilometers gasleiding gelegd en geleidelijk werd de steenkoolwinning in Zuid-Limburg afgebouwd.
Die enorme gasbel, vol met fossiele zonne-energie, zijn we in hoog tempo aan het opstoken. We zijn verslaafd geraakt aan het comfort van de centrale verwarming. Onze generatie staat dagelijks onder een lekkere warme douche, alsof het aardgas nooit op zal raken.
Het aardgas raakt natuurlijk wel een keertje op. Maar je hoort eigenlijk nooit iemand voorrekenen hoeveel jaar we nog kunnen genieten van het Groningse gas.
Er zijn wel tekens aan de wand waaruit we kunnen afleiden dat de voorraad begint op te raken.

De afgelopen jaren wordt de aardgaswinning in Groningen beperkt. Officieel om het aantal aardbevingen te beperken. Maar waarschijnlijk speelt ook mee dat de druk in het Groningse gasveld te laag begint te worden. Bij alle winplaatsen zijn inmiddels compressoren geplaatst om de druk in het leidingnet op peil te houden. En de laatste jaren is men begonnen om het gashoudend gesteente te “fracken” (ondergronds openbreken met vloeistof onder hoge druk). Dit om het gas sneller te laten vrijkomen.
Daarnaast zien we een trend om nieuwbouwhuizen niet langer op gas aan te sluiten. Het aantal gasloze huizen neemt gestaag toe. Mijn buren werden gasloos door een elektrische boiler en een houtkachel te kopen. Ik overweeg zelf een zonneboiler aan te schaffen.

In Nederland is aardgas de belangrijkste brandstof en we kunnen niet in 5 jaar tijd massaal overstappen op een andere brandstof. Als ons eigen aardgas op is, zullen we gewoon aardgas gaan importeren. Als we dat goedkoop inkopen en een deel daarvan met winst verkopen, kunnen we er zelfs aan verdienen. Dat is het idee achter de gasrotonde.
Ik kan niet precies voorspellen wanneer Nederland afhankelijk wordt van buitenlands gas. Maar ik kan wel laten zien dat Nederland steeds minder gas uit eigen bodem haalt en steeds meer importeert.

De Russische aardgasproducent Gazprom merkt al dat de Nederlandse gasproduktie daalt en de import stijgt. Gazprom meldde deze week dat de gasexport naar Europa in het eerste kwartaal steeg met 49% t.o.v. het eerste kwartaal van 2015: 58 miljard m³ tegenover 39 miljard m³ in 2015.

De prijs van aardgas is momenteel erg laag. Russisch aardgas kostte in juni 3 euro 60 per miljoen BTU (British Thermal Unit) en dat is goedkoper dan in juni 2001. Bij die prijs is de oplopende gasrekening geen groot probleem. Dat de Nederlandse bevolking steeds afhankelijker wordt van buitenlands aardgas dat over duizenden kilometers wordt aangevoerd, vind ik een groter probleem. Noorwegen exporteert maandelijks tussen de 8 en11 miljard m³ naar West-Europa en Noorwegen zal dat nog jarenlang blijven doen. Maar die hoeveelheid gas zal Nederland moeten delen met de andere West-Europese landen.
De Russische gasexport naar Europa is groter 14 tot 21 miljard m³ per maand. Maar die export is niet zo zeker. Rusland kan de gasexport beperken als reactie op Westerse provocaties of juist om Europese landen te dwingen tot concessies, inzake Oekraïne of de bouw van een raketschild. Rusland kan er ook voor kiezen om een groter deel van het exportgas aan andere klanten (Turkije of China) te verkopen ten koste van de export naar West-Europa.

Moet de overheid het voortouw nemen bij het afkicken van aardgas? Ik zou er niet op rekenen. Ik merk er voorlopig nog helemaal niets van.
Mijn advies aan de lezers: probeer zelf alvast je gasverbruik te beperken. Ga elektrisch koken, isoleer je huis en verwarm alleen nog de kamer waar je in bent. Ga sparen voor een zonneboiler en denk na over een alternatieve manier om je huis te verwarmen. Dan is het makkelijker om over een aantal jaar helemaal te stoppen met gas.

Zonnecyclus 24 loopt op haar einde: wat betekent dat voor het klimaat?

De huidige zonnecyclus, nr. 24, begon in 2009. Dat jaar waren er nog heel weinig zonnevlekken. Wetenschappers telden in 2009 260 dagen zonder zonnevlekken.
De zon ontwaakte langzaam uit het activiteitsminimum. In 2010 waren er nog 51 dagen zonder zonnevlekken. In 2014 en 2015 bereikte de zonne-activiteit een maximum: er waren nauwelijks zonnevlekloze dagen. Het zonnevlekkengetal liep één maand op tot boven de 100.
In de grafiek hieronder is het aantal zonnevlekken weergegeven door het zonnevlekkengetal.
In het laatste jaar is het zonnevlekkengetal snel gedaald tot onder de 25.

Het jaar 2016 telt inmiddels 20 dagen zonder zonnevlekken. We zijn hard op weg naar een nieuwe periode van minimale zonne-activiteit: het inde van zonnecyclus 24.

Het magneetveld van de zon beschermt de Aarde tegen kosmische straling. Aan het eind van een zonnecyclus verzwakt het magneetveld van de zon. Dat magneetveld wordt door wetenschappers uitgedrukt in de Ap-index. In de grafiek hieronder zie je dat de Ap-index in 2008 en 2009 erg laag was.

In 2016 is de Ap-index nog vrij hoog. De Ap-index daalde ook in de vorige zonnecyclus later dan het aantal zonnevlekken.

In de jaren met lage zonne-activiteit aan het eind van een zonnecyclus is er in Europa een hogere kans op koude winters.
In 1963 eindigde zonnecyclus 19: in dat jaar beleefde Europa de koudste winter in eeuwen.
Aan het einde van zonnecyclus 20 (1974) traden geen koude winters op.
Aan het eind van cyclus 21 kreeg Nederland twee Elfstedenwinters op rij: 1985 en 1986.
Ook aan het eind van cyclus 22 in 1996 was er een Elfstedentocht.
En de winters van 2008, 2009 en 2010 aan het eind van cyclus 23 waren kouder dan normaal.

Het kan zijn dat de kans op een koude winter in Europa hoger is als het magneetveld van de zon zwakker is en er meer kosmische straling uit de ruimte doordringt in de aardatmosfeer.
Op het plaatje hieronder staan metingen van de kosmische straling in het Finse Oulu weergegeven. De grafiek loopt van 1966 tot 2016.
De koude winters van 1979, 1985, 1986, 1997 en 2010 heb ik met een rood sterretje weergegeven.

Ik vind het opvallend dat koude winters vooral optreden in periodes dat de kosmische straling flink hoger is dan het gemiddelde. De afgelopen jaren 2014 en 2015 hadden we zeer zachte winters in Europa en dat was bij een gemiddelde hoeveelheid kosmische straling.

Met de afname van het aantal zonnevlekken en het zwakker worden van het magneetveld van de zon, zal de hoeveelheid kosmische straling weer groter worden. Komende winter zal nog wel een milde winter zijn. Maar de kans op een koude winter neemt m.i. weer toe in 2018, 2019 en 2020.

Het CBS en de rooskleurige exportcijfers

Het Centraal Bureau voor Statistiek, CBS, meldde vandaag dat de Nederlandse export in mei 2016 aanzienlijk gegroeid was t.o.v. mei 2015. De groei van het exportvolume bedroeg: 6,2%. Het lijkt heel goed te gaan met de Nederlandse economie.
Ik heb daar wat kanttekeningen bij.

Exportvolume of exportwaarde
Allereerst: het CBS heeft het over het volume van de goederenexport en niet over de waarde of de prijs van de export. Het aantal goederen (het volume) is kennelijk met 6% gestegen. Maar in de tabellen van het CBS staat ook het bedrag in euro’s dat de export waard is.
In mei 2016 bedroeg de waarde van de export 35,09 miljard euro, tegenover 33,99 miljard euro het jaar ervoor. De waarde van de export is dus ook gegroeid, maar slechts met 3,2%.
Het CBS had in het persbericht ook kunnen melden dat de exportwaarde met 3,2% was gestegen.

Hoe zit het met de langere termijn ?
De waarde van de export lag in mei 2016 weliswaar hoger dan een jaar ervoor, maar was lager dan in mei 2014 en zelfs 6,7% lager dan in mei 2013. Over de laatste 5 jaar kun je duidelijk zien dat de waarde van de goederenexport in de maand mei gestaag afneemt.

Om een betrouwbaar beeld te krijgen van de ontwikkeling moet je niet alleen naar de meimaanden kijken. Daarom heb ik een tweede grafiek gemaakt van de waarde van de maandelijkse Nederlandse export. Ook in die grafiek kun je zien dat de waarde van de goederenexport gestaag afneemt. De dikke rode lijn is het voortschrijdend gemiddelde over 12 maanden.

In 2013 en 2014 was de gemiddelde maandelijkse goederenexport goed voor 36 miljard euro. In 2015 en 2016 dalen de inkomsten uit export geleidelijk in de richting van 35 miljard euro.

Het CBS publiceert over de Nederlandse economie kennelijk liever persberichten waarin sprake is van groei of stijging. En zwijgt over krimp of daling.

Gaat de aardgaswinning in Nederland verder omlaag?

Volgens de nieuwste update van de JODI-Gas World-database werd er in april 2016 in Nederland meer gas gewonnen dan in april 2015. Volgens de nieuwste cijfers produceerde Nederland in april 2016 4,74 miljard m³ gas geproduceerd: dat is bijna 40% meer dan in dezelfde maand van 2015.
Over de eerste vier maanden van 2016 kwam de gasproduktie uit op 20,5 miljard m³. En dat is 30% minder dan over dezelfde periode vorig jaar.
De maandelijkse Nederlandse gasproduktie heb ik hieronder in een grafiek weergegeven.

De donkerblauwe doorgetrokken lijn geeft het 12-maands voortschrijdend gemiddelde weer.

Aardgasimport groeit
Over de eerste 4 maanden van 2016 importeerde Nederland 12,6 miljard m³ aardgas tegenover 10,7 miljard kuub vorig jaar.
In de tweede grafiek staat de stijgende import (per maand) afgezet tegen de dalende gaswinning.

Het binnenlands gasverbruik komt over de eerste vier maanden van 2016 uit op 18,0 miljard m³; nagenoeg gelijk aan het binnenlands verbruik over dezelfde periode van vorig jaar.

In 2016 ingeteerd op de bovengrondse voorraden
Als je de Nederlandse gasimport en de Nederlandse gasproduktie bij elkaar optelt, dan kom je over de eerste vier maanden van 2016 uit op 33,1 miljard kuub.
Daarvan werd 18,0 miljard kuub in Nederland verbruikt. En Nederland exporteerde over die periode 21,2 miljard m³ aardgas.
Verbruik en export komen bij elkaar op 39,2 miljard m³. Dat betekent dat er ruim 6 miljard m³ uit de bovengrondse aardgasopslag is verbruikt of geëxporteerd.

In 2015 werd er over de periode april tot en met oktober 8,5 miljard m³ aan de Nederlandse bovengrondse opslag toegevoegd. Het wordt interessant of men erin zal slagen om de bovengrondse voorraad komende zomer opnieuw aan te vullen.

CSI Zaventem: wie was waar toen de bommen ontploften?

Er zijn maar weinig videobeelden van de aanslag op de Brusselse luchthaven Zaventem. Er zijn wel redelijk wat foto’s, vooral van de Georgische journaliste Ketevan Kardava.
Aan de hand van dat beeldmateriaal heeft een burgerjournalist net zoals Bellingcat geprobeerd te achterhalen waar de bommen ontploften.

Mevrouw Kardava was heel dicht in de buurt toen de bommen afgingen, maar raakte niet gewond.
De Franse BFMTV heeft ook een reconstructie gemaakt. Die staat op de website van Het Laatste Nieuws.

De grote terrorisme-show

Rob Wijnberg van De Correspondent schreef een column waarin hij de telkens terugkerende terreuraanslagen in Westerse steden vergeleek met de klassieke film Groundhog Day. In die film beleeft journalist Bill Murray telkens opnieuw dezelfde dag. Elke ochtend als Murray wakker wordt is het weer 2 februari en moet hij voor een televisiestation dezelfde reportage maken.

Toen ik afgelopen dinsdag van de aanslagen in Brussel hoorde, dacht ik ook… het wordt weer zo’n zelfde dag. Een dag vol met hijgerige berichten over de kans op meer aanslagen, over de daders en het aantal slachtoffers en over voortvluchtige handlangers. Je hoort dezelfde mensen dezelfde dingen zeggen als vorig jaar: “Het komt nu wel heel dichtbij” of “Het is een aanval op onze manier van leven”.
Nog dagenlang zien we in de media de nieuwste aflevering van de grote terrorisme-show:
foto’s van bebloede slachtoffers, zwaarbewapende agenten, die huiszoekingen doen en pleinen vol met bloemen, waxinelichtjes en medelijden.

Het ergste van de terrorisme-show vind ik de deskundigen en politici, die kennelijk precies weten waarom de aanslagen gepleegd worden. Ze draaien consequent hetzelfde verhaal af. De daders zijn altijd geradicaliseerde moslims, die meestal hebben gevochten in de Syrische burgeroorlog. Bij terugkeer in Europa worden ze wel in de gaten gehouden door de politie en geheime dienst, maar de geradicaliseerde jongens slagen er toch altijd in om kalasjnikovs en munitie te kopen en in hun keuken explosieven te maken. Dat vind ik onderhand al een beetje ongeloofwaardig worden.
Als de politie de huizen van de terroristen doorzoekt vinden ze steevast een IS-vlag, het ultieme bewijs. En bij onderzoek van de computers blijken de daders veel jihadistische websites te bezoeken en een testament of rechtvaardiging te hebben geschreven.
We gaan er maar vanuit dat de politie en de deskundigen niet liegen en dat de terroristen gewoon slordig zijn om zoveel bewijs achter te laten.

In de dagen na de aanslagen worden andere onderwerpen in verband gebracht met de aanslagen. Sommige mensen proberen de aanslagen voor hun eigen karretje te spannen. De geheime diensten vragen om meer bevoegdheden. De Turkse president Erdogan kan zichzelf op de borst kloppen dat hij de terroristen tegenhoudt. En de voorstanders van een associatieverdrag met Oekraïne zeggen dat we met een NEE-stem op 6 april de terroristen in de kaart spelen.

Net als bij een succesvol televisieprogramma hoeven we niet lang te wachten op de volgende grote terrorismeshow. Soms zit er 6 weken tussen twee aanslagen en soms 6 maanden. Maar je kunt er zeker van zijn dat er weer een soortgelijke aanslag zal komen gepleegd door hetzelfde type dader.
De reeks van succesvolle terreuraanslagen kun je ook heel goed vergelijken met de reeks IS-onthoofdingsfilmpjes uit 2014. Telkens hetzelfde ritueel, maar iedere keer hadden de slachtoffers een andere nationaliteit. Het gevolg was dat steeds meer landen met de Westerse coalitie in Irak en Syrië gingen bombarderen. Toen er een Jordaniër gedood werd, ging ook Jordanië meebombarderen.
De aanslagen zijn ook elke keer in een ander land: Canada, Australië, de VS, Frankrijk en nu België.

Uiteindelijk stopte IS met het maken van onthoofdingsfilmpjes. Het shock-effect nam bij iedere volgende onthoofding af. De laatste filmpjes veroorzaakten nauwelijks nog opschudding en verontwaardiging. Deskundigen begonnen te suggereren dat de onthoofdingen niet echt waren.

Ik hoop dat het ook zo zal gaan met de grote terrorisme-show. Dat bij de volgende aanslag meer mensen zullen reageren zoals Rob Wijnberg: met een diepe zucht de TV uitzetten en de eerste paar dagen uit laten. Als we murw geworden zijn voor de aanslagen, geen waxinelichtjes meer aansteken en niet meer naar de politici en deskundigen luisteren, dan houden de aanslagen misschien eindelijk op.

Aardgas-update december 2015

In december van 2015 werd er in Nederland 5776 miljoen m³ aardgas gewonnen. Dat is 40% minder dan de 9627 miljoen m³ die in december 2014 werd opgepompt.
De import van aardgas in december 2015 bedroeg 2918 miljoen m³; een stijging met 20% t.o.v. een jaar eerder.
In de grafiek hieronder is de dalende produktie en stijgende import over het afgelopen jaar duidelijk zichtbaar.

Over heel 2014 werd er in Nederland 70,46 miljard m³ aardgas geproduceerd. Afgelopen jaar bedroeg de produktie 52,84 miljard m³, een daling van 25%.
De gasimport over geheel 2015 kwam uit op 37,48 miljard m³ tegenover 28,88 miljard m³ vorig jaar.
De jaarcijfers over 2014 en 2015 heb ik in de grafiek hieronder samengevat.

In 2014 exporteerde Nederland 58,66 miljard m³. Afgelopen jaar lag die gasexport 15% lager: 49,89 miljard m³. De netto-export (de gasexport verminderd met de hoeveelheid geïmporteerd aardgas) kwam over heel 2015 uit op 12,3 miljard m³. In 2014 was de netto-gasexport nog 28,88 miljard m³.
In 2015 was de export van aardgas nog altijd groter dan de import. Maar als de trend van dalende export en de stijgende import doorzet, dan zal in 2017 of 2018 de import van aardgas groter zijn dan de export.

De grafieken zijn gemaakt met de cijfers uit de JODI Gas World-database.