Het Nederlandse energieverbruik daalt al 10 jaar

Volgens de cijfers van het CBS werd er in 2010 in Nederland ruim 2700 PetaJoule aan energie verbruikt. In 2019 was dat nog 2345 PetaJoule: 13% minder dan in 2010.
In onderstaande grafiek kun je de dalende trend duidelijk zien.

Het zit er dik in dat er in het corona-jaar 2020 nog minder energie verbruikt is. We moeten nog een half jaar wachten op een realistische schatting van het CBS, maar ik verwacht dat het Nederlands energieverbruik in 2020 onder de 2300 PJ zal liggen.
Ik verwacht ook dat het Nederlandse energieverbruik nooit meer zal uitkomen boven die 2700 PJ uit 2010.

Het CBS splitst het energieverbruik ook uit naar de verschillende bronnen: o.a. aardgas, steenkool, aardolie (en aardolieproducten) en elektriciteit.
In het plaatje hieronder zijn de bijdragen van de belangrijkste bronnen inzichtelijk gemaakt.

De bijdrage van steenkool is verwaarloosbaar klein. In de figuur is duidelijk te zien dat de bijdrage van aardgas afneemt en de bijdrage van elektriciteit toeneemt.

De hoeveelheid aardolie (en aardolieproducten) die Nederland verstookt, bereikte in 2007 een maximum met 1123 PJ. Dat was peakoil voor Nederland.
In 2019 werd er net iets minder dan 1000 PJ aan energie uit aardolie gehaald; ruim 11% minder dan in 2007. 

De verlaging van de maximumsnelheid op autosnelwegen en de corona-crisis zorgen ervoor dat het aardolieverbruik in 2020 nog lager zal uitvallen. 
Mijn verwachting is dat het aardolieverbruik verder zal blijven afnemen. Het aardolietijdperk is over haar hoogtepunt heen.

Hoe nu verder?
Het Nederlandse energieverbruik is niet gedaald omdat we zo graag besparen. Anders waren we voor 2007 al begonnen met besparen.
Nee, het energieverbruik daalt omdat wij door externe omstandigheden worden gedwongen om te besparen en zuiniger te worden. 
Die externe omstandigheden zijn:
– het opraken van de makkelijk winbare fossiele energie
– toename van de concurrentie op de energiemarkt

We kunnen door in te zetten op windenergie en zonne-energie de daling van de beschikbare hoeveelheid energie wat afremmen. Maar de daling van het afgelopen decennium laat zien, dat de opwekking van duurzame energie niet alle energie kan vervangen, die we in onze huidige samenleving verbruiken. We zullen dingen, gedwongen door externe omstandigheden, aan onze levensstijl gaan veranderen.

Nederland gebruikt steeds meer steenkool en de rest van de wereld juist minder

In Nederland worden gasgestookte elektriciteitscentrales gesloten en nieuwe kolencentrales gebouwd. Voor de opwekking van elektriciteit wordt daarom steeds meer steenkool verstookt.
Uit de cijfers van het CBS blijkt dat het steenkoolverbruik in elektriciteitscentrales tussen begin 2010 en begin 2016 met zo’n 70% is toegenomen.
Over 2010 werd er gemiddeld 1,97 miljoen ton steenkool per kwartaal verbruikt door elektriciteitscentrales. Afgelopen jaar was dat gemiddelde 3,37 miljoen ton.

Het CBS gaf in juni ook [url=https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/26/elektriciteitsproductie-uit-steenkool-opnieuw-hoger]een persbericht uit over de stijging van het steenkoolverbruik[/url].

Door steenkool te gebruiken in plaats van aardgas stijgt de Nederlandse CO2-uitstoot. De Tweede Kamer wil dat de steenkoolcentrales weer dicht gaan om op die manier de Nederlandse CO2-uitstoot te verlagen. Vooralsnog is er nog geen zicht op sluiting van die centrales.

De rest van de wereld vermindert het steenkoolverbruik
In Groot-Brittannië worden juist de steenkoolcentrales gesloten en schakelen energiebedrijven over op de schonere brandstof aardgas. Afgelopen zomer daalde het aandeel van de steenkoolcentrales in de totale Britse elektriciteitsproduktie tot onder de 10%.

Niet alleen in Groot-Brittannië maar ook Denemarken, Italië, Griekenland en Finland is het verbruik van steenkool het afgelopen decennium gedaald. In Nederland daarentegen steeg het verbruik
In de grafiek hieronder is het jaarlijkse steenkoolverbruik in miljoen ton olie-equivalent van een aantal Europese landen weergegeven. De cijfers komen uit de Statistical review of World Energy 2016 van BP.

Maar het steenkoolverbruik daalt vooral heel sterk in de twee grootste steenkoolverbruikers ter wereld: China en de VS.
In 2015 werd in China bijna 49 miljoen ton olie-equivalent aan steenkool minder verbruikt dan het jaar ervoor. En dit jaar ligt het verbruik van steenkool nog lager.
Over de eerste 8 maanden van 2016 lag de steenkoolproduktie in China 10% lager dan het jaar ervoor. De Chinese import van steenkool is in 2016 weliswaar hoger dan vorig jaar, maar we kunnen ervan uitgaan dat er dit jaar in China nog minder steenkool wordt verstookt dan vorig jaar.
De steenkoolwinning in de VS ligt in 2016 ongeveer 24% lager dan in 2015. En het Amerikaanse steenkoolverbruik lag in 2015 al 12% lager dan in 2014.

De totale hoeveelheid steenkool, die in 2014 wereldwijd werd verstookt, was 3910 miljoen ton olie-equivalent. Dat is ruim 400 keer de hoeveelheid, die in Nederland werd verstookt: 9,1 miljoen ton olie-equivalent.
In 2015 lag het mondiale steenkoolverbruik 1,5% lager en kwam uit op 3840 miljoen ton olie-equivalent. Maar in Nederland steeg het steenkoolverbruik met 17% naar 10,6 miljoen ton olie-equivalent.

Energieverbruik en energievoorziening in Europa nemen af

In de afgelopen 10 jaar is het energieverbruik in Europa gedaald.
Het eerste voorbeeld dat ik wil laten zien is Groot-Brittannië. In de grafiek hieronder staat het energieverbruik per inwoner weergegeven.

Sinds 2006 is het energieverbruik per inwoner afgenomen met 20%: van 3,72 ton olie-equivalent naar 2,93 ton olie-equivalent.
Voor een deel komt dit lagere energieverbruik door energiebesparing. Auto’s zijn zuiniger geworden, net als lampen en elektrische apparaten. En gebouwen zijn beter geïsoleerd.
Voor een ander deel komt het door een afname van energieverslindende economische activiteiten, zoals de bouw, de mijnbouw en zware industrie.

In Nederland zien we eenzelfde ontwikkeling.
In 2006 verbruikte een inwoner van Nederland 5,85 ton olie-equivalent aan energie. In 2015 was dat 4,85 ton olie-equivalent: 17% minder.

Mijn laatste voorbeeld is Griekenland. Daar bedroeg het energieverbruik in 2006 nog 3,07 ton olie-equivalent per inwoner. Afgelopen jaar in 2015 was dat nog maar 2,39 ton olie-equivalent.

Het energieverbruik is gelijk aan de energievoorziening
De hoeveelheid energie, die de gemiddelde Brit verbruikt, is precies gelijk aan de hoeveelheid energie, die voor hem of haar beschikbaar is. Het is heel makkelijk om te beweren, dat de gemiddelde Brit in 2014 of2015 de verwarming hoger had kunnen zetten of meer kilometers had kunnen rijden. Maar dat is een loze en onbewijsbare bewering.
De voorraad opgeslagen energie, in de vorm van opgeslagen aardgas, aardolie-produkten of steenkool is in de afgelopen 10 jaar niet noemenswaardig veranderd. Dus is het energieverbruik feitelijk gelijk aan het energie-aanbod ofwel de energievoorziening.

We zien dus dat de energievoorziening in Europese landen de afgelopen 10 jaar is afgenomen. We kunnen als verklaring aanvoeren dat (zie hierboven) dit komt doordat auto’s, lampen en elektrische apparaten zuiniger zijn geworden. En dat huizen beter geïsoleerd zijn. En dat Europa bewust gekozen heeft om energieverslindende activiteiten, zoals bouw en zware industrie te laten krimpen. Maar ik vraag me af of dat klopt.

Ik denk dat de krimp van zware industrie, bouw en mijnbouw en gevolg zijn van de krimpende energievoorziening van Europa. Door energiebesparende maatregelen in huishoudens heeft Europa nog geprobeerd om meer energie over te houden voor economische activiteiten, zoals mijnbouw en bouw. Maar dat is niet gelukt.
In de afgelopen 10 jaar is het energieverbruik in China, India en andere ‘opkomende economieën” flink gestegen. En een deel van de energie (aardolie, steenkool en aardgas), die vroeger door Europeanen werd verbruikt, gaat tegenwoordig naar Chinezen, Indiërs, Arabieren en Pakistanen.
De totale hoeveelheid energie, die de wereld verbruikt is in het laatste decennium alleen maar gestegen. Maar een steeds kleiner deel van die beschikbare energie komt terecht in Europa.

Het komend decennium zal de hoeveelheid energie, die de wereldbevolking verbruikt, niet verder groeien, maar krimpen. Dat betekent dat ook in China, India, Brazilië enzovoorts, het energieverbruik zal gaan dalen. In Europa zal de dalende trend zich voortzetten. Maak je borst maar nat.

Piek-steenkool: Is de mondiale steenkoolproduktie over haar hoogtepunt heen?

Ik verwachtte het al een paar jaar. In 2015 is de wereldwijde winning van steenkool afgenomen met 4% t.o.v. 2014.
In de grafiek hieronder heb ik de gegevens uit de Statistical Review of World Energy editie 2016 betreffende de mondiale steenkoolproduktie uitgezet. De daling in 2015 is opvallend.

Uit voorlopige cijfers over de eerste maanden van 2016 blijkt de steenkoolproduktie dit jaar nog verder af te nemen. We kunnen heel voorzichtig stellen dat peakcoal, het moment waarop de maximale mondiale steenkoolproduktie wordt bereikt in 2014 is gepasseerd.

De daling van de steenkoolwinning heeft tot gevolg dat er minder CO2 uit steenkool in de atmosfeer is gekomen. Volgens de Statistical review of World Energy werd er in 2015 door de verbranding van fossiele brandstoffen 33508 miljoen ton CO2 uitgestoten. Dat is een stijging van 0,1% t.o.v. 2014.

In de laatste grafiek van deze post laat ik zien dat de mondiale CO2-uitstoot de laatste jaren minder stijgt dan in de eerste 8 jaar van de 21e eeuw.
De rode stippellijn is een extrapolatie van de CO2-uitstoot tussen 2000 en 2009. De werkelijk gehaalde CO2-uitstoot in 2015 ligt een stuk lager.

Misschien dat in 2016 de mondiale CO2-uitstoot daalt: dan kan ik volgend jaar rond deze tijd 2015 uitroepen tot het jaar van peak-CO2.

De makkelijk winbare steenkool raakt op

In een artikel op het weblog Peak Oil Barrel wordt door Dennis Coyne een modelberekening gepresenteerd over de hoeveelheid steenkool, die nog op een economisch rendabele manier uit de aardkorst gewonnen kan worden.
De auteur rekent vanuit 3 verschillende uitgangsituaties, waarbij de oorspronkelijk aanwezig winbare steenkoolreserves uiteenlopen van 390 Gigaton olie-equivalent (Gtoe), tot 620 Gigaton olie-equivalent.
In de grafiek hieronder zijn geschatte steenkoolproduktiecurves voor die uitgangsituaties weergegeven.

De schattingen van de totale hoeveelheid winbare steenkool, die Coyne maakt, zijn gebaseerd op het eerdere werk van andere auteurs.

Net als bij de peakoil-theorie van King Hubbert, stelt Dennis Coyne dat de steenkoolproduktie een afgeleide is van de hoeveelheid ontdekte steenkoolreserves.
Eerst worden steenkoolreserves ontdekt. Na een aantal jaar wordt de ontginning van die reserves opgestart en begint de produktie.

De ontdekking van steenkoolreserves, het ontginnen van de reserves en het verhogen van de steenkoolproduktie volgen elkaar op in de tijd.
Er zijn geen historische gegevens bekend over de ontdekking van steenkoolreserves. De groene curve in de grafiek hieronder is een schatting van de auteur. Volgens die schatting werd rond het jaar 1900 werd er jaarlijks 5500 miljoen ton olie-equivalent (Mtoe) aan de bekende steenkoolreserves toegevoegd. Tegenwoordig wordt er jaarlijks nog zo’n 500 Mtoe aan nieuwe reserves ontdekt.

De blauwe curve geeft de steenkoolreserves aan, die jaarlijks in produktie worden genomen. Ook dat is een schatting van de auteur. Deze curve loopt 40 tot 50 jaar achter bij de ontdekkingscurve. De rode curve geeft de mondiale steenkoolproduktie weer. De produktiecurve loopt 100 tot 120 jaar achter bij de ontdekkingscurve.
Volgens dit rekenmodel zal de mondiale steenkoolproduktie 100 tot 120 jaar na de ontdekking van steenkoolreserves een maximum bereiken: ergens tussen 2000 en 2030.
Dit is slechts een korte samenvatting. Het gehele (Engelstalige) artikel van Dennis Coyne is duidelijker en zeker de moeite van het lezen waard.

Het scenario met de laagste reserves (390 Gtoe) nader bekeken
Dennis Coyne heeft ook een paar grafieken gemaakt voor het Low Case URR (Ultimate Recoverable Resource) waarbij de maximaal winbare hoeveelheid steenkool geschat wordt op 390 Gtoe. In dit Low Case-scenario is er een scherpe produktiepiek op in de eerste 20 jaar van de 21e eeuw (de rode curve in de grafiek hieronder).

Rond 2050 is de jaarlijkse produktie dan alweer gedaald tot 1500 Mtoe per jaar, vergelijkbaar met de produktie tussen 1975 en 1980.
De auteur doet voor zijn model veel aannames en schattingen en heeft eigenlijk maar één reeks van feitelijke data waaraan hij zijn model kan toetsen: de jaarlijkse mondiale steenkoolproduktie in de afgelopen eeuw.
In de laatste grafiek is de mondiale steenkoolproduktie weergegeven met oranje plusjes. Door die puntenreeks is een groene curve getekend: de produktiecurve, die heel goed de produktiecurve uit het rekenmodel volgt.

Als de mondiale steenkoolproduktie de komende jaren verder daalt, dan kunnen we voorzichtig gaan aannemen dat de maximaal winbare hoeveelheid steenkool op aarde in de buurt ligt van die 390 Gigaton olie-equivalent. En dat de mensheid al ongeveer de helft van die hoeveelheid heeft opgestookt.
(wordt vervolgd)

Grenzen aan de groei van import

Het CBS houdt nauwkeurig bij hoeveel grondstoffen er in Nederland worden geïmporteerd. Onlangs werden de importcijfers over het jaar 2014 aan de statistieken toegevoegd.
Groeit de import van grondstoffen nog altijd, of is inmiddels peak-import bereikt en daalt de invoer van materialen?

In 2014 bedroeg de totale import van materialen 387,4 miljoen ton. Minder dan de 394 miljoen ton van 2012 en 2013. Maar meer dan de import in het crisisjaar 2009.
Hieronder de ontwikkeling van de import sinds 1996.

Nederlandse import van metaal
De import van metaal (en erts) bedroeg in 2007 en 2008 meer dan 40 miljoen ton. In de afgelopen jaren schommelt de ingevoerde hoeveelheid metaal rond de 36 miljoen ton (zie de grafiek hieronder).

 

De import van ijzererts wordt specifiek door het CBS gerapporteerd. In 2007 werd meer dan 25 miljoen ton ijzererts ingevoerd. In 2014 was dat nog 20,9 miljoen ton, ofwel 16% minder.

 

Nederlandse import van biomassa en afgeleide producten
Het CBS rapporteert dat er in 2014 ruim 78 miljoen ton aan biomassa en afgeleide producten werd geïmporteerd. Hieronder vallen voedingsgewassen, levende dieren en vlees, vis en schaaldieren, maar ook hout en andere producten uit biomassa.
De import in 2014 was ietsje lager dan de 80 miljoen ton, die het jaar ervoor werd ingevoerd.

Nederlandse import van fossiele brandstoffen
De import van fossiele brandstoffen vertoont in Nederland nog altijd een stijgende trend. Hoewel de import in 2014 met 203 miljoen ton iets lager was dan in 2012 en 2013 toen de import uitkwam op respectievelijk 209 en 211 miljoen ton fossiele brandstof.

NB.: de rode stippellijntjes in de grafieken heb ik handmatig getrokken

Momenteel is de prijs voor steenkool en aardolie erg laag. Het ligt voor de hand, dat bij die lage prijs meer steenkool en aardolie ingekocht zal worden door Nederlandse grootverbruikers. De import van fossiele brandstoffen is in 2015 misschien wel weer gestegen naar het nivo van 2013.
Aan de andere kant staat de Baltic Dry Index, een graadmeter voor de kosten van vervoer per vrachtschip, op een zeer lage stand. Dat betekent dat er momenteel zeer weinig vraag is naar vrachtvervoer per zeeschip. Wereldwijd zijn er begin 2016 weinig schepen met aardolie en steenkool onderweg. En dat betekent dat de invoer van materialen (zoals aardolie en steenkool) door Europese landen is afgenomen.